ძღვნად პორფირეს, არდევანს, ნანულის, თამროს და ნინას
”ჩემს პატარა წიწილას, ქოჩორი აქვს თავზედა,
სიარულში ხელს უშლის, ებლანდება თვალზედა,
ქალაქს უნდა წავიდე, აბრეშუმის ბანტზედა,
თორე ქორი წაიყვანს, ჩემს ღაბუას მთაზედა” -
ბაბუ, ამ სიმღერით ვაძინებდი გიორგის და მარიამს.
პორფირე
ბაბუაჩემის გარდა მის მშობლებს ოთხი შვილი ჰყავდათ, სამი ქალი და ერთიც ვაჟი. სამივე ქალი ყრუ-მუნჯი იყო (დაბადებიდანვე). ყრუ-მუნჯები და ძალიან ლამაზები. ამბობენ ბევრი მთხოვნელი ჰყავდათო, მაგრამ ბაბუაჩემის მამა - პორფირე ყველას უარით ისტუმრებდა - ეგენი რო გავათხოვო, მერე მე თუთუნს ვინ გამითოხნისო. სინამდვილეში კი, არ უნდოდა თავიანთი ნაკლის გამო ქმრებს დაეჩაგრათო - ასე გამიგია მე.
წყალს არასდროს სვამდა, როგორც დედაჩემი იხსენებს - დოქით ედგა წყალში გახსნილი ღვინო და სუ იმას წრუპავდაო.
მჭედელი ყოფილა ზორბა და დიდრონ ხელებიანი პორფირე. მისი ნაქონი გრდემლი ჩემს ბავშვობაშიც ეგდო სახლის უკანა ეზოში, დაჟანგული, გასაცოდავებული. ცალი ხელით ერეოდა თურმე. რკინაზე მუშაობის გარდა, ბევრი სხვაც რამეც ეხერხებოდა - აკვნებს აკეთებდა, ჩონგურებს და ფანდურებს. საზღაურს არასდროს იღებდა. არადა, უჭირდათ თურმე ძალიან, ბეღელში ეძინა მთელს ოჯახს.
ომის დროს სოფლებში ჯარისკაცებისთვის დასახმარებლად დადიოდნენ, აგროვებდნენ ვინც რას გაიმეტებდა. დაუვლიათ მთელი სოფელი, ერთ-ორს თუ გაუღია მათთვის კარი. აუვლიათ გვერდი პორფირეს ჭიშკრისთვის - ამ საცოდავებს თავისთვის რა აქვთ, ჩვენ რო მოგვცენო. არადა, ელოდებოდა თურმე მათ ჩემი დიდი ბაბუა - მშივრები იქნებითო, პური უჭმევია, ღვინო დაულევინებია და დიდი ბოხჩა გამოუტანია მეომრებისთვის - ჩემი პაპიდების ნაქსოვი წინდები, პლედები, ხელთათმანები, ჩირი, ჩუჩხელები, ჭაჭა, ყველი, სიმინდის ფქვილი... მიუცია და გაუსტუმრებია.
თავად-აზნაურობის გაკულაკება რომ დაუწყიათ სოფლებში, ბაბუაჩემის მეზობლად ოჯახი აუწიოკებიათ, დიდი და პატარა სადღაც გაურეკავთ პიურტყვებივით. აზნაურის 19 წლის გოგოს მოუხერხებია და გადამალულა. პორფირე უცოლშვილო იყო მაშინ. შეუფარებია ეს გოგო, სანამ კომუნისტები სოფელში დაბოგინებდნენ სახლში მალავდა; მერე საჭმელი, სასმელი მიუცია და გაუპარებია. თვითონ გაუყვანია სამშვიდობოს, ფეხით გაუცილებია. ამ ქალის ნაამბობით გავიგეთ ეს ამბავი, პორფირეს არც არასდროს არავისთვის გაუმხელია.
გაჭირვებული ოჯახებისთვის, ღამ-ღამობით სამინდი და ლობიო გადაჰქონდა, ზღურბლთან დაუტოვებდა, უჩუმრად - თავი რომ დავალებულად და შებრალებულად არ ეგრძნოთ.
დედაჩემი ჰყვარებია განსაკუთრებით. თუმნიანს მისცემდა და ეტყოდა, აბა მანახე, რომ მოვკვდები როგორ დამიტირებო - და დედაჩემიც თავ-პირს იგლეჯდა თურმე თუმნიანის ეშხით. პორფირეც გაბადრული უცქერდა და ხარობდა - დამტირებელი კარგი მყავსო.
ბაბუაჩემის ძმა - ოთარი გურიაში სწავლობდა. ერთხელაც, არდადეგებზე ასულა სოფელში. ავადმყოფობდა ჩემი დიდი ბებია იმხანად, ჩავარდნილი ყოფილა ლოგინად. არ წახვიდეო, შვილისთვის უთხოვია, მაგრამ არ დაუშლია ოთარის. საწოლი გარეთ გამოატანინა თურმე გოგოებს, გზაზე მიმავალი შვილისთვის მანამ უცქერია, სანამ თვალს არ მიეფარებოდა.
თამრო და ნინა
რვა წლის იყო ბაბუაჩემი დედა რომ მოუკვდა. ყველაზე პატარა ის დარჩა და-ძმებში. დაკრძალვის დღეს, კუბოს ზედ გადამხობია და დიდი გაჭირვებით აუცლიათ მიცვალებულისთვის.
უფროს დას მარიამი ერქვა. ყველაზე ლამაზი ის ყოფილა დებს შორის 32 წლისა ტუბერკულიოზით მოკვდა.
თამრომ და ნინამ გაზარდეს ჯერ ბაბუაჩემი, მერე დედაჩემი და დეიდაჩემები და სულ ბოლოს ჩვენ, მე და ჩემი დეიდაშვილები.
თამრო ჭრელ-ჭრელ, ლამაზად დალიანდაგებულ საბნებს კერავდა, მყიდველი არ ელეოდა. სახლის საქმეებს ის აგვარებდა - რეცხდა, ალაგებდა.
ნინა თიხის ძერწვა ეხერხებოდა. მეზობელი სოფლიდან მოდიოდნენ და თონეებს აკეთებინებდნენ. ყანაში დადიოდა სამუშაოდ, ხილს კრეფდა და ბოსტანს უვლიდა - განაწილებული ჰქონდათ შრომა.
თვეების ვიყავი, როცა დედაჩემმა და მამაჩემმა სოფელში ამიყვანეს და დამტოვეს. მე რომ დავიბადე სტუდენტები იყვნენ, 21-22 წლისა, მარტო ცხოვრობდნენ ქალაქად.
სოფელში თამროსთან მეძინა. თეთრი, ნაქანდაკარი სხეული ჰქონდა და ლამაზი ძუძუები. ძილის წინ ვუცქერდი ხოლმე, როგორ იხდიდა ხალათს და იცვამდა პერანგს. საწოლის ქვეშ მისტიურ, ყავისფერ საკვოიაჟს ინახავდა. ლამაზ-ლამაზი ნივთები ეწყო შიგ - გაპრანჭული ფოტოები, საყურეები, ბეჭდები, ზოლიანი კოლგოტკები, არშიებიანი პენუარები, ვარდის ზეთის პატარა შუშები... ძალიან მიყვარდა ამ ნივთებში ქექვა, ყველაფერი მომწონდა, ყველაფერი მინდოდა და თვალიერებაც არ მბეზრდებოდა.
რძე თამრომ შემაყვარა. საქონელს რომ წველიდა, მოდიო მანიშნებდა, პირს გამაღებინებდა და ტუიდან შიგ პირში ჩამაწურავდა თბილ, სურნელოვან რძეს. როგორი გემრიელი ჭადიანი პurების დაცხობა იცოდა! თონეს რომ გაახურებდა, თავსაფარს წაიკარვდა და ჩაეკიდებოდა - ლოყები დაებრაწებოდა, შუბლი დაეცვარებოდა. მეც ვაკეთებდი პატარა და დაგრეხილ შოთებს, ზედაპირთან ახლო ვაკრავდი, ალმური თითებს მწვავდა.
ლამაზ-ლამაზ პურებს თონის ირგვლივ შემოაწყობდა - მზეს ემსგავსებოდა ჩვენი თონე, მზის დედას გავდა ლოყებდაბრაწული თამრო.
წავიღებდი უგემრიელს ჭადიან პურს, ხალმიდან ნახევარ-წველა ახალ ყველს ამოვიღებდი და ბოსტანში ავიდოდი - პრასისა ოხრახუშის მწკრივებს შორის ჩავჯდებოდი, აქეთ ხახვს ამოვთხრიდი, იქეთ კიტრს წავაწყეტდი, მწვანილით პირს გავიტენიდი...
ახლაც, ბაზრიდან ახალმოტანილ მწვანილზე ხელი გამექცევა ხოლმე. მეჩხუბებიან, გაურეცხავს როგორ ჭამო. არადა, ასე არ გავიზარდე? არც მწვანილი გამირეცხავს, არც ბოსტნეული, დიდი-დიდი თამროს სალათზე თუ შევაწმენდდი ახალამოთხრილ სტაფილოს, ძირს დაყრილ თუთას რომ პირში ჩავიტენიდი, tკბილ ნაყოფთან ერთად მიწის და მტვრის ნამცეცებსაც ვაკნაწუნებდი..
ვისაც არ უჭამია, არც იცის რა გემრიელია ძირს დაყრილი თუთა.. გველის ნავლელი მარწყვი და ჩიტის ნაკორტნი მაყვალი.
საღამოობით ბოსლიდან ქაფქაფა რძით სავსე სათლებს მოიტანდა ნისლისფერთვალება ნინა, მარლას წამოაცვამდა და ემალის დაჭეჭყილ, ტარმომძვრალ დიდი ქვაბში ჩააპირქვავებდა; კვეთს ჩაუმატებდა, ხის დაბარჯღული ჯოხით მიურევდა-მოურევდა, ბოლოს ამ ჯოხითვე ჯვარს გადასახავდა რძეს, ”მპპპ- მპპპ” -ო დაიწრიპინებდა და ჯოxზე დარჩენილ რძის წვეთებს ქვაბში ჩარეკდა.
ამასობაში ჩვენი ძილის დროც მოდიოდა - ფეხებს დაგვბანდნენ, ზურგზე შეგვისვამდნენ და დასაძინებლად წაგვასხამდნენ.
ძალიან მინდოდა გოგო მყოლოდა და თამროს დამსგავსებოდა. ორსული მის სურათს მუცელზე ვისვამდი. ახალდაბადებული მართლა საოცრად ჰგავდა, მგონი, ცოტათი ახლაც ჰგავს... ნისლისფერი თვალები კი ნინასი დაჰყვა.
წიპა-წიპა-წიპა წიწილებო...
ჯუ-ჯუ-ჯუ დედლებო...
ნტა-ნტა-ნტაა გოჭუნებო...
დეთი-დეთი ბოჩოლებო...
არი-არი-არი არგასახრო ქორებო...
ნანული
ბებიაჩემი სოფლის ბიბლიოთეკარი იყო. მთელი ზაფხული გვამარაგებდა ნაირ-ნაირი წიგნებით. ახლაც მახსოვს იმ ორი ფიცრული ოთახის და დამტვერილი წიგნების სუნი სოფლის კლუბის თავზე. ლამაზი კალიგრაფიით ავსებდა ბებიაჩემი კარტოთეკებს და წიგნებს აკრავდა. წერის დროს ნეკა თითს გარე გამოიშვერდა ხოლმე. ახლაც ასე წერს.
დროება რომ შეიცვალა და ყველაფერი აირ-დაირია, ბიბლიოთეკა სოფლის მაცხოვრებლებმა დაარბიეს და დააწიოკეს. ტუალეტის ქაღალდებად იხმარეს ტოლსტოი, გოლზუორთი თუ სტაინბეკი.
ბებიაჩემმა გამოზიდა რაც მოახერხა, დღემდე სახლში უწყვია ის წიგნები და პატრონს ელოდება - ”პატრონს და მყვარებელს” - როგორც ლეჩხუმში იტყვიან. მაგრამ, ჯერ მათი ბედით არც არავინ დაინტერესებულა.
როცა ბიბლიოთეკაში არ დადიოდა - ხან ყანაში იყო, ხან სათიბში, ხან ბოსტანში, ხან ბაზარში და სოფლის ნობათს ყიდდა. დილით ადგომას მამალიც ვერ ასწრებდა. გარიჟრაჟზე დაგვესხმებოდა თავს მე და ჩემს დეიდაშვილებს - ადექით, ადექით, რა დროს ძილია, დაწვნენ ძროხები შიმშილითო.. წამოვცვივდებოდით, არადა, ძილი მთელ ქვეყანიერებას გვერჩივნა! საქონელს წინ გავიგდებით და არმოდიაშ* ან საქაჯიაშ* მივერეკებოდით. რაც შეიძლება შორს, სადაც ჯერაც არ იყო ბალახი ნაძოვი.. თუ ნაკანაფარს* მივდიოდით, იქ თავზე უნდა დავდგომოდით ნახირს, ვინმეს ყანაში არ გადასულიყვნენ... მწარე ბალს ვჭამდით, გვიმრისგან ხან ქოხებს ვაშენებდით, ხან კავებს ვაკეთებდით და ვაჯიბრებდით, ვისი უფრო გამძლე იყო, ხის კაცუნებს ვთლიდით და მოსაღამოვებას ველოდებოდით - სახლში დაბრუნება გვიხაროდა.
”შეხედე გუგულეის შვილიშვილს, ჯერ არ გათენებულა და ეზო მოანარნარა, სარეველებს ერთს ვერ იპოვნი მაგათ ეზოში, ერთი წამით არ ჩერდება! მე ვინ გამთვალა, ბოვში ვერცხლისწყალივით უნდა იყოს, გეინძერით, გეინძერით..” - საქმე არ ელეოდა ბებიაჩემს - ხან ძირს ჩამოყრილ პანტას ვაგროვებდთ და ღორებს ვუყრიდით, ხან სარეველას ვთხრიდით და კოინდარს ვასუფთავებდით, ხან ეზოში ქვის ბილიკებს ვრეცხდით, ხან პირედში* შეგვქონდა ჩვენი მცირე წვლილი, ხან მორედში*.. ხილსაც ვკრეფდით, აბრეშუმის ჭიებისთვის ნეშოს ვარჩევდით, სიმინდს ვმარცვლავდით, კაკალს ვგულავდით....
მისი ცოტა გვერიდებოდა, უფრო გვეშინოდა.
ახლა, როცა ვუყურებ, მიკვირს კიდეც, მისი როგორ უნდა შემშინებოდა - დაპატარავდა, წელში მოიხარა, დადის და გეგონება დაფარფატებსო. ოღონდ, არც ახლა ჩერდება. ქალაქში ვერ ისვენებს, საქმე მომეცითო, რამე გამაკეთებინეთო, ნეტა საქონელი თუ დააბინავესო უკვე, ნეტა ქათმები ხო არ დარჩათო გარეთ, ერთი სული აქვს უკან როდის დაბრუნდება.
ახალი შპალერი გაუკრავთ სახლში, კედელზე ჩემი მიჯღაბნილი ხაზები უნახავთ, კვირეების აღმნიშვნელი, გადახაზული - ციხეში მყავდი გამომწყვდეული ბებიაო? - მისაყვედურა.
სათვალეს არ ხმარობს, მეხსიერებაც კარგი აქვს, ოღონდ, მაინც გაუჩნდა მოხუცებისთვის დამახასიათებელი ერთიდაიგივეს ათასჯერ მოყოლის ჩვევა. ვინ მოსთვლის მერამდენედ იხსენებს რაღაც ამბებს და თან ცრემლები ღაპა-ღუპით მოსდის - როგორ წვალებით, ნაბიჯ-ნაბიჯ დააყენა ფეხზე ოჯახი და აავსო დოვლათით, ააშენა სახლი და ჭერი გაიჩინა. გოგოები დაზარდა, ასწავლა და გზაზე დააყენა. და ეს ყველაფერი მაშინ, როცა ბაბუაჩემი ღვინოს სვამდა, დებოშიორობდა და ლექსებს წერდა!
სიცოცხლეში სიმწარის მეტი არაფერი მინახავსო. ერთხელ თქვა, ორჯერ, სამჯერ და მერე გავუბრაზდი - ყველანი ცოცხლები ვართ, კარგად ვართ და მაგას როგორ ამბობ-მეთქი.
ერთხელ, წლების წინ მითხრა - აღმართში რომ მივდიოდე, ზურგზე სავსე სალასტო* მქონდეს წამოკიდებული და ძირს ერთი მარცვალი ლობიო დავინახო, დავიხრები და ავიღებო. იმ ერთ მარცვალ ლობიოს რომ დათესავ, ათობით მარცვალს მოისხამსო.
ზღაპარს რომ მორჩებოდა, იტყოდა - ”ჭირი იქა, ლხინი აქა, ქატოც აქა და ფქვილიც აქაო!”
ახლაღა მესმის რატომაც იყო ასეთი მკაცრი, ძილს რატომ გვიფრთხობდა დილაობით, რატომ არ მოსწონდა მოთამაშეებს რომ დაგვინახავდა და მაშინვე საქმეს გავიჩენდა..
ვაიმე, ჩემო გაჭირვებით მოყვანილო ოჯახოო, ჩემი სიმწრით დაგროვილო ბარაქაო - მოსთქვამდა ქორი თუ წიწილს მოგვტაცებდა, ჭიქა ან თეფში გაგვიტყდებოდა უნებურად - თქვენ რას ჩივითო, ქოქოლას დაგვაყრიდა.
ერთხელ უთქვამს, თურმე რამდენჯერ ვყოფილვარ ბედნიერი და ვერ გამიგიაო. მე ახლაც ბევრს ვიცნობ ბებიაჩემისთანა ადამიანებს, რომ ვერ გებულობენ როდის და რით გაიხარონ. წუწუნებენ - არ გაგვიხარიაო, ჭაპანს სიმწრით მოვათრევთო, კმაყოფილებას ვერ გრძნობენ.
ნანული და არდევანი
კლასელები ყოფილან ბებიაჩემი და ბაბუაჩემი.
ერთი აპრილის ათ რიცხვშია დაბადებული, მეორე თერთმეტში.
ამოუჩემებია ბაბუაჩემს ეს გოგო, აჩრდილივით აჰკიდებია. წერილებს უგზავნიდა, სახლში (რომელიც მეზობელ სოფელში იყო) აცილებდა. ერთხელ თოვლში ორმო ამოუთხრია, სკოლაში მიმავალი შიგ ჩავარდება და მე ვუშველიო. ჰოდა, თვითონ კი ჩავარდნილა, ვიღაც შემთხვევითი გამვლელი დახმარებია, თორე გაიყინებოდა საბრალო.
არადა, ვის რად უნდოდა, ღარიბი და ღატაკი ბიჭი. ბებიაჩემის მშობლები უბრალო, მაგრამ მშრომელი გლეხები იყვნენ. ჩემმა დიდმა ბებიამ, სონამ (ახლაც ცოცხალია) ხუთი ღვიძლი ქალიშვილი და ერთიც მაზლის ვაჟიშვილი გამოზარდა. კარგი სასიძოები ეძლეოდნენ, წელმაგარ ოჯახებში უნდოდა გოგოების დაბინავება. პორფირეს მოქეიფის სახელი შორს იყო გავარდნილი, ამას ყრუ-მუნჯი დებიც ემატებოდა... იცოდა სონამ, მის ქალიშვილს კარგი დღე არ დაადგებოდა, ამიტომ ჯოხით დასდევდა ბაბუაჩემს - ნანულის ახლო არ დაგინახო გავლილიო.
წერს ერთხელ თურმე ბებიაჩემი ბაბუაჩემს წერილს, წერს და ვერ მოაბა თავი. დაიწყებს, ხან სიტყვა არ მოეწონება, ხან ასო გამორჩება, ჭმუჭნის და ყრის ფანჯრიდან. იქვე სონას გაუვლია, ხედავს ცვივა დაჭმუჭნული ქაღალდები. აუღია, გაუხსნია და კითხულობს ”საყვარელო არდევან..”, ”ვიღებ კალამს..”, ”ჩემო ძვირფასო ბიჭიკო..”.. ჰოდა, მაგრად მოხვედრია ბებიაჩემს იმ დღეს თხილის წკნელი!
საბრალო ობოლი სკოლიდანაც გარიცხეს. ბებიაჩემი შეჰპირებია, სწავლა მადროვე და სკოლას რომ დავამთავრებთ, მეორე დღესვე გამოგყვებიო. ჰოდა, ერთხელაც გადავიფიქრეო, მიუხლია. ქვა ესროლა ბაბუაჩემმა. ქვა თუ ბელტი, თან იმოდენა და ისე, რომ ლამის მხარი მოსტეხია ნანულის. ჰოდა, ამდგარან და გაურიცხავთ.
სუ სხვადასხვანაირები კი იყვნენ - ბაბუაჩემი ზარმაცი, ნიჭიერი, მეოცნებე, დარდიმანდი... ბებიაჩემი ბეჯითი, პედანტი, რეალისტი, მომჭირნე...
მაგრამ, ბოლოს მაინც ადგა და გაიპარა. კარგა ხანს არ ურიგდებოდა სონა. არც მზითევი მიუცია მისთვის. მართლა ნაბიჯ-ნაბიჯ დააყენა ოჯახი ფეხზე, სულ თავისით. იმიტომაც იყო, გატეხილ ჭიქასაც რომ ადამიანივით გამოიგლოვდა.
არდევანი
ზღაპრის გუდა იყო ბაბუაჩემი. ყოველ საღამოს ახალ-ახალ ზღაპარს გამოაცხობდა. ისე ყვებოდა, მის მოსმენას არაფერი ჯობდა. ლექსები და შაირები უყვარდა, თვითონაც თხზავდა, ფანდურზე ამღერებდა. ბებიაჩემიც კარგად მღეროდა - ბუხართან დასხდებოდნენ, ფანდურს უკრავდნენ და სხვადასხვა ქართულ ხალხურ სიმღერას ორ ხმაში მღეროდნენ.
სოფელში რომ ავიდოდი, კალთაში ჩამისვამდა, ჯერ მომეფერებოდა, ამბებს გამომკითხავდა და მერე მეტყოდა - მე შენთვის რაღაც მაქვსო! ეს რაღაც როგორც წესი, განსაკუთრებული ჯიშის და უზომოდ დიდი და ლოყაწითელა ვაშლი იყო, რომელსაც დირეზე შემოდებულს ინახავდა. ჩამომიღებდა, ტანსაცმელზე გაისვამდა-გამოისვამდა, გააპრიალებდა და მომაწოდებდა! მერე როგორი გემრიელი ვაშლი იყო, ხრაშუნა, წვნიანი - ვჭამდი და წვენი გულისპირზე მეწუწებოდა - მმ!
ყანიდან, ტყიდან თუ მეზობლიდან სახლში დაბრუნებული, აუცილებლად მოიტანდა რაიმეს ჩვენთვის - ”აია, რა მაქვს, რა მაქვსოო!” -- შემოსძახებდა ჭიშკართან მოსული და ჩვენც ფაცხა-ფუცხით გავბროდით, რომ გვენახა - შაშვის ბარტყი, გველეშაპივით დაგრეხილი ხის ფესვი, მოხატული ქვები, ნიყვი სოკო, ტყის მარწყვი თუ სხვა რამ..
ძალიან სწყდებოდა გული, ბიჭი რომ არ ჰყავდა. ერთხელაც ნასვამი და გაბრაზებული დაბრუნებულა შინ. ორი ვაჟის პატრონი მისი თანამეინახე ”ქართულად” შემასხრებია - რა არის ბიჭო, ოთხი გოგოს გაკეთებას, ერთი ბიჭი გაგეკეთებინაო! ცოფებს ყრიდა თურმე ბაბუაჩემი!
მეორე დღეს დედაჩემი მის ბიჭს გზაზე დახვედრია - დამეჭიდეო. მორევია, მაგრად მიუბეგვავს, თან დაუბარებია - წადი, მამაშენს უთხარი, არდევანის გოგომ მცემაო!
უცნაური სენი შეეყარა ბაბუას - უცნაურად იქცეოდა, დროდადრო გაუგებარ რამეებს ამბობდა, ზოგჯერ სახლიდან გაიქცეოდა. გარბოდა, მაგრამ ზუსტად არ იცოდა სად. ცოტა ხანში ისევ გონს მოეგებოდა, ვითომ არც არაფერი მომხდარაო.
არ ვიცი რა დიაგნოზი დაუსვეს ექიმებმა. არ განიკურნებაო, ეგ კი თქვეს. არადა, დღითიდღე უფრო აგრესიული ხდებოდა, სოფლიდან გვატყობინებდნენ - გარეთ გვყრის, ვინ ხართ და ჩემს სახლში რას აკეთებთო.
რაღაც წამალი დაუნიშნეს, დაალევინებდნენ და მაშინვე მოითენთებოდა, ენა წაერთმეოდა, თვალში სხივი ჩაუqრებოდა. შიმშილის გრძნობაც გაუქრა, ჭამდა, ჭამდა და გაძღომას ვერ გებულობდა.
მახსოვს, ზაფხულის არდადეგებზე ავედი. საოცრად გაუხარდა ჩემი დანახვა, თუმცა შვილებსაც ვეღარ სცნობდა უკვე. ზუსტად ვერც გავიგე ვინ ვეგონე, მაგრამ გვერდით მომისვა, მომეფერა და ჩურჩულით მითხრა - ხომ იცი, ეს სახლი შენიაო. არ ვიცი ესენი ვინ არიან და აქ რას აკეთებენ, სახლი მხოლოდ შენ გეკუთვნისო.
ბოლოს ლაპარაკიც დაავიწყდა. არც სხვისი ნათქვამი ესმოდა რამე, თვითონაც ვერაფერს გაგებინებდა. ცოცხალ-მკვდარი იჯდა საათობით, უხმოდ, სადღაც იყურებოდა, თითქოს ჩაფიქრებულაო. ზოგჯერ მეგონა, თავს იკატუნებს, რომ მოისმინოს რას ვლაპარაკობთ, აი ახლა შემოტრიალდება, აი ახლა და დაგველაპარაკება-მეთქი. ერთხელაც გავუარე და უცნაურად ზუზუნებდა. ყური მივუგდე და ჩემდა გასაოცრად აღმოვაჩინე, რომ ”გაფრინდი შავო მერცხალოს” მელოდიას ღიღინებდა, ზუსტად, შეუცდომლად... ადამიანი, რომელიც შვილებსაც ვერ ცნობდა, რომელსაც შიმშილიც დაავიწყდა და რომელსაც ლაპარაკი არ შეეძლო!
იმ ზაფხულს, გადავწვიტე გენერალური დასუფთავება მომწყო სოფელში. მთელი სახლი ავაყირავე. მეორე სართულზე ვიყავი, მტვრიანი და გაჩეჩილი ხარახურაში ვიქექებოდი - ბაბუას ხმა გავიგონე. მაშინვე მოვტრიალდი. მოსულიყო, მარჯვენა ხელს ზურგს უკან მალავდა და იღიმებოდა. რაო ბაბუ, გინდა რაიმე? - ვკითხე, თუმცა ვიცოდი სიტყვასაც ვერ გებულობდა ჩემსას. იდგა და ბავშვივით მიღიმოდა - რაო, ბაბუ, რაო? - ჩავეკითხე - ზურგს უკან დამალულ ხელი გამომიწოდა - ყუნწებითვე დაკრეფილი და პაწია თაიგულად შეკრული ტყის მარწყვი ეჭირა!
წიპა-წიპა-წიპა წიწილებო...
ჯუ-ჯუ-ჯუ დედლებო...
ნტა-ნტა-ნტაა გოჭუნებო...
დეთი-დეთი ბოჩოლებო...
არი-არი-არი არგასახრო ქორებო...
...........................................
ნახე, ეს ღრუბელი ქორბუდას გავს, რქებდაგრეხილს, გარბის თითქოს...
ნახე, ეს ფესვები, როგორ გველეშაპებივით დაგრეხილან და ყელ-ყელაობენ...
ნახე, ამ ქვაზე ღვთისმშობელია თითქოს გამოსახული, ყრმით ხელში...
აღდგომა მოსულა, ბაბუ.
